Mało tczewian zdaje sobie sprawę, że na miejscu dzisiejszego Centrum Wystawienniczo – Regionalnego Dolnej Wisły znajdował się Szaniec Środkowy, część fortyfikacji miasta broniąca jego południowej flanki. Kiedy budowano most przez Wisłę postanowiono rozebrać część tczewskich fortyfikacji, a materiały wykorzystać przy budowie przeprawy. Jednocześnie organizm miejski otrzymywał nowe tereny, które mogły być wykorzystane do jego powiększenia.
Mordy i wysiedlenia
W latach 80. XIX wieku postanowiono wznieść w tym miejscu fabrykę. Stało się tak w 1883 r. Głównym właścicielem budynków był Emil Klecha, który produkował wyroby metalowe. Po I wojnie światowej Tczew wrócił do Polski. W budynkach dawnej, niemieckiej fabryki powstała Wytwórnia Wyrobów Metalowych Towarzystwa Akcyjnego „Arkona”. Do dnia dzisiejszego zachowały się papierowe akcje tej spółki.
Lata II wojny światowej dla Tczewa, jak i obecnych zabudowań Muzeum Wisły, to czas niezwykle trudny. Po wkroczeniu wojsk nazistowskich do Polski, Adolf Hitler wydał 7 października 1939 r. dekret noszący znamienny tytuł „O umocnieniu Niemczyzny”. Jego realizacją miał zająć się Heinrich Himmler. Zakładał on m.in. zlikwidowanie nieprzyjaznych Trzeciej Rzeszy grup narodowych oraz utworzenie nowych obszarów pod osadnictwo niemieckie. Pomorze stało się jednym z pierwszych terenów, gdzie rozpoczęto masowe przesiedlenia.
Zanim to nastąpiło, już we wrześniu i październiku 1939 r., odbyły się liczne egzekucje. Wystarczy wymienić mordy w Lesie Szpegawskim i tczewskich koszarach. Dokonywał ich Wermacht oraz policja bezpieczeństwa wraz ze służbą bezpieczeństwa.
Następnie przystąpiono do regularnych przesiedleń. 11 października 1939 r. Heinrich Himmler, jako Komisarz Rzeszy do Umocnienia Niemczyzny, wezwał policję bezpieczeństwa i służbę bezpieczeństwa do organizowania wysiedleń z terenu Pomorza i Wielkopolski. Na miejsce Polaków miano sprowadzić Niemców, np. tych mieszkających w republikach nadbałtyckich.
Budzeni w środku nocy
Aby akcja zaplanowana przez hitlerowców przebiegała szybciej powołano na terenie Pomorza wiele punktów zbiorczych oraz obozów przejściowych. Te pierwsze znajdowały się niemal w każdej miejscowości na Pomorzu. Lądowała tam ludność, która nie była informowana o swoim dalszym losie. Żandarmeria i gestapo najczęściej budzili ludzi w środku nocy lub we wczesnych godzinach porannych. Polacy mieli maksymalnie 30 minut na spakowanie się i zabranie podręcznego bagażu. Następnym etapem był pobyt w obozie przejściowym. Jednostkę taką w budynkach po polskiej fabryce zorganizowano w Tczewie 1 listopada 1939 r. Ocenia się, że w ciągu roku z całego Pomorza wysiedlono ponad 30 tys. osób. Od maja 1941 r. tczewski obóz podporządkowany był (wraz z innymi) Centrali Przesiedleńczej.
Ludność przebywająca w obozie była segregowana. Części osób oferowano zniemczenie. Inni byli kierowani do Generalnego Gubernatorstwa, bądź do prac przy niemieckich gospodarstwach rolniczych oraz fabrykach zbrojeniowych znajdujących się na ziemiach Rzeszy Niemieckiej. Niekiedy zabijano osoby, które mogły stanowić zagrożenie dla istnienia państwowości niemieckiej. Osoby przeznaczone do opuszczenia Tczewa prowadzone były na dworzec. Tutaj wtłaczano je do wagonów łączonych w długie transporty, zmierzające do Generalnego Gubernatorstwa lub Trzeciej Rzeszy.
Pozostała tablica
Wśród więzionych w obozie znajdowały się również dzieci. Źródła historyczne donoszą, że w drodze na dworzec, błagały one miejscową ludność o wykupienie z rąk hitlerowców. Takie dantejskie sceny miały miejsce również w Tczewie.
Obóz w fabryce „Arkona” zlikwidowano w połowie wojny. Wtedy zakwaterowano tam niemiecką fabrykę „Geraetebau Dirschau E. Schmidt GmbH”. Produkowała ona sprzęt optyczny na potrzeby wojskowe.
Gdy wojska radzieckie wkroczyły do Tczewa, na miejscu dawnego obozu ulokowano fabrykę gazomierzy oraz sprzętu gospodarstwa domowego. Lata współczesne wiążą się z powstaniem w 1980 r. Muzeum Wisły. Obecnie część budynku przeznaczona jest na działalność Centrum Wystawienniczo – Regionalnego Dolnej Wisły, zaś pamięć o obozie upamiętnia tablica.
Reklama
Dzieje Tczewa: Obóz przejściowy w „Arkonie”
1 listopada 1939 r. tczewski budynek fabryki „Arkona” został zaadaptowany na obóz przejściowy dla polskich obywateli. Od tamtej chwili mija 70 lat.
- Piotr Paluchowski
- 02.11.2009 00:00 (aktualizacja 23.08.2023 12:27)

Data dodania:
02.11.2009 00:00
Temperatura: 16°C Miasto: Tczew
Ciśnienie: 1016 hPa
Wiatr: 10 km/h
Reklama
Napisz komentarz
Komentarze