Sprawdź, jakie zmiany wprowadzono w Kodeksie Pracy w 2011 r.

- Czy w 2011 r. zmieniły się przepisy w Kodeksie Pracy - na korzyść lub niekorzyść pracownika?
- Z początkiem 2011 r. weszło w życie niewiele zmian w Kodeksie Pracy. Jedyna istotna dotyczy dodania dnia 6 stycznia - święta Trzech Króli - do dni wolnych od pracy. Wraz z rozszerzeniem dni świątecznych zmienione zostały też zasady obliczania wymiaru czasu pracy na okres rozliczeniowy, w którym występuje święto. Obecnie nie każde święto występujące w dniu innym niż niedziela będzie obniżało wymiar czasu pracy. Jak wynika z dodanego do art. 130 k.k. §21 święto, które wypadać będzie w przyjętym u pracodawcy rozkładzie pracy dniu wolnym od pracy, nie będzie powodowało obniżenia wymiaru czasu pracy. Czy jest to zmiana korzystna czy nie, zależeć będzie od praktycznego stosowania zmienionych przepisów, choć związki zawodowe już obecnie oceniają ten przepis za niekorzystny.
Ponadto od 2011 r. uregulowano czytelnie prawo ojców dziecka adoptowanego do urlopu ojcowskiego. Ojcu adopcyjnemu do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia, przysługuje w 2011 r. jeden tydzień urlopu ojcowskiego.

- Kiedy pracownik-ojciec wychowujący dziecko ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego?
- Dodatkowy urlop macierzyńskim - ten wynikający z art. 1821 k.p. i wynoszący w 2011 r. 2 tygodnie - przysługuje mamie, i to tylko pozostającej w zatrudnieniu; takiego uprawnienia nie mają mamy, które są bezrobotne. Ojciec może korzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego wyjątkowo, tj. gdy mama po 14 tygodniach wykorzystywania urlopu macierzyńskiego rezygnuje z pozostałej jego część i przekazuje ją do wykorzystania ojcu. Ojciec może również wykorzystać 2-tygodniowy dodatkowy urlop macierzyński. Prawo do takiego urlopu będzie miał również ojciec, gdy mama wykorzysta jedynie urlop macierzyński w podstawowej wysokości. Niestety, bezrobotna mama, nie mając w ogóle prawa do urlopu macierzyńskiego, nie może z niego zrezygnować tak, aby mógł go wykorzystać pracujący ojciec.
Oczywiście ojcu zatrudnionemu na umowę o pracę, chociażby na czas określony, przysługuje na mocy art. 1823 k.p. - w 2011 r. - prawo do 1-tygodniowego urlopu ojcowskiego. Urlop ojcowski w żaden sposób nie zależy od urlopu macierzyńskiego matki i nic nie stoi na przeszkodzie, aby oboje rodziców jednocześnie wykorzystywali swoje urlopu, mama – macierzyński, tata – ojcowski.
Pracownik-ojciec wychowujący dziecko, który chce skorzystać z tygodniowego urlopu ojcowskiego winien w tym celu złożyć swojemu pracodawcy pisemny wniosek. Wniosek, powinien wskazywać na uprawnienie pracownika tj. ojcostwo dziecka (np. poprzez dołączenie aktu urodzenia), które nie ukończyło 12 miesiąca życia oraz termin urlopu i należy go złożyć pracodawcy nie później niż na 7 dni przed wnioskowanym terminem urlopu.

- Po jakim okresie czasu pracownik może liczyć na umowę na czas nieokreślony?
- Oczekiwanie na umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony, w okresie obowiązywania ustawy z dn. 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 125, poz. 1035 ze zm.), tj. od 22 sierpnia 2009 r. do 31 grudnia 2011 r. zależne będzie o tego u jakiego pracodawcy jesteśmy zatrudnieni. Jeżeli pracodawca jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 ustawy z dn. 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095, ze zm.), czas zatrudnienia na umowę na czas określony w okresie obowiązywania ustawy antykryzysowej limitowany jest na 24 miesiące, niezależnie ile w tym czasie zawartych będzie umów terminowych, co praktycznie oznacza, że po okresie 24 miesięcy pracodawca-przedsiębiorca, chcąc dalej zatrudniać tego samego pracownika, powinien zaproponować mu umowę na czas nieokreślony.
Inaczej przedstawia się sytuacja pracowników zatrudnionych u pracodawców, którzy nie są przedsiębiorcami, np. w budżetówce, tych pracodawców nie obejmują zapisy ustawy antykryzysowej i powinni stosować zasady zatrudniania na czas określony wskazane w art. 251 k.p., a więc po dwóch kolejnych umowach na czas określony, kolejna powinna być już umową na czas nieokreślony. W tym przypadku nie ma, niestety, limitu czasu, na który mogą być zawierane umowy na czas określony, a istotnym jest jedynie liczba tych umów.

- Do jakich instytucji może udać się pracownik jeśli łamane są jego prawa?
- Naruszenia praw pracownika mogą oczywiście stanowić przedmiot czynności kontrolnych prowadzonych przez Państwową Inspekcję Pracy, czynności te mogły być wszczęte przez inspektora pracy np. w wyniku skargi pracownika. Złożenie skargi na pracodawcę, w celu podjęcia naszej interwencji, nie wymaga szczególnej formy, pismo powinno jednak zawierać: dane dotyczące osoby składającej skargę oraz dane pracodawcy, z  podaniem jego nazwy, adresu, miejsca wykonywania pracy, jak również opis uchybień, których dopuścił się pracodawca, a przy nie wypłaceniu wynagrodzenia należy wskazać okres, za który pracodawca zalega z wypłatą.
Tam gdzie istniej spór co do roszczeń wynikających ze stosunku pracy, zgodnie z art. 262 k.p., właściwym do jego rozstrzygnięcia jest sąd pracy. Postępowanie przed takim sądem toczyć się będzie w zakresie złożonego przez pracownika pozwu. Pamiętać należy, iż roszczenia ze stosunku pracy przedawniają się z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Po uzyskaniu przez pracownika korzystnego orzeczenia sądowego, może on dochodzić jego wykonania, przez kolejne 10 lat, choćby na drodze egzekucji komorniczej.
Naruszenia uprawnień pracowniczych może być wynikiem szczególnie nagannego działania pracodawcy, który w ten sposób złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy, a tym samym popełnia przestępstwo opisane w art. 218 §1 Kodeksu Karnego. Pokrzywdzony pracownik, mając uzasadnione podejrzenie takiego przestępstwa, jak stanowi art. 304 §1 k.p.k. ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję. Sprawca takiego przestępstwa zagrożony jest grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.