To niezwykłe wyróżnienie prezentuje bogatą i niezwykle złożoną historię Polski. Obecność w albumie wiąże się także z uznaniem wyszczególnionych zabytków, jako tzw. pomnik historii, przyznawany tylko obiektom o szczególnym znaczeniu dla polskiej kultury.
Pomnik historii to najwyższy tytuł przyznawany polskim zabytkom nieruchomym o szczególnym znaczeniu dla naszej kultury. Jest to jedna z pięciu form ochrony zabytków wymienionych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
Rangę pomnika historii podkreśla fakt, że jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej specjalnym rozporządzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W treści prezydenckiego rozporządzenia wyszczególnia się cechy danego zabytku świadczące o jego najwyższej wartości, określa się precyzyjnie jego granice i zamieszcza schematyczną mapkę obiektu. Nad formalnym przebiegiem procedury czuwa Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Album „100 pomników historii” jest zwieńczeniem projektu Narodowego Instytutu Dziedzictwa w ramach programu „Niepodległa” na lata 2017-2022, wpisującego się w Obchody Stulecia Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, i jednocześnie zaproszeniem do zapoznania się z obiektami i popularyzowania ich w szerszej świadomości Polaków.
Pomniki historii to obiekty o szczególnych wartościach materialnych i niematerialnych oraz znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego naszego kraju.
Do elitarnego grona mogą dołączać obiekty architektoniczne, krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne lub ruralistyczne (wiejskie przyp. Red.), zabytki techniki, obiekty budownictwa obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pamięci najważniejszych wydarzeń lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne.
Z każdym rokiem lista najcenniejszych obiektów polskiej kultury sukcesywnie powiększa się. Do dziś wyróżnienie to nadano ponad 100 zabytkom, aby symbolicznie uhonorować w ten sposób najważniejsze dla polskiej kultury obiekty na 100-lecie odzyskania niepodległości.
Narodowy Instytut Dziedzictwa i TVP Kultura od 2015 r. realizują serię filmów „Szlakiem miejsc niezwykłych - Pomniki Historii”, która na szeroką skalę popularyzuje te obiekty w odbiorze społecznym. Wszystkie odcinki można obejrzeć na stronie zabytek.pl – portalu stworzonym i administrowanym przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Serwis ten w nowoczesny sposób udostępnia informacje o polskich zabytkach wraz z ich opisami, towarzyszącymi zdjęciami, atrakcyjnymi zasobami cyfrowymi oraz lokalizacją obiektów. Pełną listę pomników historii znaleźć można na stronie NID oraz na zabytek.pl.
Pomorskie pomniki historii wymienione w albumie
● Gdańsk - miasto w zasięgu obwarowań XVII w.
● Malbork - zespół zamku krzyżackiego
● Pole Bitwy na Westerplatte" pomorskie
● Pelplin - zespół pocystersko - katedralny
opr. Tomm/NID
Fot. Katedra w Pelplinie - wikimedia
